ambivalensie?

Die groot Griekse filosoof Aristoteles het gemeen dat alles na ‘n doel neig, ‘n telos. Ek wonder of sy denke vandag sou aanvaar word deur die deursnee mens? Met ‘n eksistensieele inkrimping wat wereldwyd plaasvind is dit vir my al hoe vreemder dat daar nog mense is wat kan indink dat daar ‘n doel in hulle immanente selfgerigte lewens is. Maar hierdie bietjie filosofie is sommer om nie eintlik te se wat in my binneste heers nie. Filosofie is mos die maklike manier om slim te klink deur nie jou ware self te verklap nie. Die manier om persoonlik onpersoonlik voor te kom vir die ongeoefende luisteraar. So nou vir die eintlike onderwerp onder die oppervlak van die duve.

 

Vra is baie, en antwoorde minder. Hoekom is die waai van die winde mooier in teenwoordigheid van gebrek? Hoekom is daar ‘n kommunale kamer in my drome waarheen ek keer as ek breek vat van die harwar in my drome? Onbewus, in rus, aan die slaap, het ek ‘n kamer wat oor en oor gebruik word in gange van my gedagtes… Waar kom die kamer vandaan? Hoe en hoekom is die kamer geskep? Geleerdes se dat kinders van diere, en volwassenes van mense droom. My drome is leeg. Gewoonlik wandelend, tussen mooi natuurtonele, of geboue wat deur top argitekte ontwerp is. Maar hierdie droomkamer is ‘n vreemde verskynsel. Dit vra verdere studie. Onbewus, wakker, skryf, slaap. Die ander vraag is natuurlik hoe is die droomkamer gekoppel aan omstandighede in my bewuste lewe, of eerder, my realiteit onder beheer. Want drome gebeer sonder beheer. Drome is net. ‘n Kreatiewe skeppende proses van die brein sonder dat enige ander invloede van buite die proses inperk.

 

Alles los gedagtes, of dalk nie, maar nou is dit eers tyd vir rooiwyn en sjokoladekoek. Want dit reen, en die wind waai, en in my hart brand ‘n vuur vir jou.

‘n Nuwe Suid-Afrika

Binne ‘n jaar nadat hy op 20 September 1989 formeel as staatspresident ingehuldig is, het F.W. De Klerk massaoptrede toegelaat, die verbod op die evrydingsorganisasies opgeheg en die noodtoestand beeindig. Dit was ‘n reusesprong wat visie en moed geverg het.

In ‘n televisiegesprek in 2001 tussen De Klerk en Van Zyl Slabbert was daar eenstemmigheid dat De Klerk, as hy wou, nog in sy amp kon gewees het. Vir De Klerk was die vernaamste beswaar daarteen dat om aan die mag vas te klou “gestroop van enige moraliteit sou wees”. (Giliomee 2004:593)

 

Die NG leierskap het aan die Waarheid en Versoenings Kommissie (WVK) gese dat die kerk apartheid op verskeie sinodes verwerp het, maar dat die kerk self oor die WVK verdeeld is. (Giliomee 2004:613)

 

Die NG Kerk het tussen 1981 en 1999 9% van sy lidmate verloor, maar die Anglikaanse Kerk en ander groot kerke wat apartheid teengestaan het, het in dieselfde mate lidmate afgestaan. Die NG Kerk het op ‘n pragmatiese wyse afskeid geneem van apartheid as ‘n stelsel wat nie kon werk nie. Kerkeenheid was ‘n nuwe ideaal, maar dit as ontwykend. Sedert die vroee 1990’s was daar gesprekke tussen die NG Kerk, die NG Sendingkerk, die NG Kerk in Afrika (swart) en die Reformed Chruch in Africa (Indiers) om in ‘n enkele kerk te verenig. Die Sendingkerk en die NG Kerk in Afrika het op die grondslag van die Belhar-belydenis van 1982 die Verenigde Gereformeerde Kerk gevorm. Die het daarop aangedring dat die NG Kerk as voorwaarde vir eenheid Belhar as vierde belydeniskrif saam met die drie formuliere van eenheid aanvaar. Die afstigting van die Afrikaanse Protestantse Kerk in 1987 het die NG Kerk baie versigtig gestem en teen 2004 het dit nog nie die Belhar-belydenis aanvaar nie. In sy kern het die NG Kerk ‘n volkskerk, ‘n kerk vir wit Afrikanermense, gebly.

Die kerk het gesukkel om sy plek te vind in ‘n nuwe Suid-Afrika wat skielik, wat openbare lewe betref, sekuler en permissief geword het. Terwyl die lidmaatskap van die vernaamste Afrikaanse kerke afgeneem het, was die Afrikaners nog steeds sterk verbind tot die Christelike godsdiens. (Giliomee 2004:625-626)

 

Milan Kundera het eenkeer gese: “One cannot judge a nation exclusively by the success of its politics; one must also consider the values that its culture is able to create during the periods of its worst defeat.” (Giliomee 2004:628)

 

Dat hulle (Die Afrikaners) Calviniste was, was ook belangrik. Katolieke samelewings was hierargies en waardes soos gelykheid, broederskap en geregtigheid het nie sterk op die voorgrond getree nie. Katolieke elites het slawerny en wit bevoorregting op grond van klas of kultuur geregverdig; hulle het nie rassisme as regverdiging nodig gehad nie. By die Afrikaners as Calviniste het die waardes van gelykheid, broederskap en geregtigheid swaar geweeg. Ras en kleur was al wat beskikbaar was om mense se uitsluiting op grond van hul afkoms te regverdig. Hoe sterker die egalitariese ingesteldheid onder die blankes, hoe groter die rassisme. Die Afrikaners was nei rassiste omdat hulle nie sterk genoeg demokraties was nie; hulle was rassiste juis omdat hulle so vroeg demokrate geword het en so volledig demokrate was in ‘n tyd toe die Westerse wereld nog slawerny aanvaar het. (Giliomee 2004:632)